گزارش زمين لرزه 16 /85/12 دورود

1- معرفی رویداد

در ساعت 02: 02 (به وقت محلی) زمین لرزه ای به بزرگای 4/7=ML در مقیاس محلی در 12 کیلومتری شمال باختری شهر دورود به وقوع پیوست (شکل 1). موقعیت مکانی این زمین لرزه در مختصات جغرافیایی 33/56 درجه عرض شمالی و 48/98 درجه طول خاوری می باشد. این رویداد لرزه ای در ایستگاههای شبکه ملی لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله به خوبی ثبت شده است (شکل 2). بر اثر این زمین لرزه 39 نفر از شهروندان دورودی مجروح شده اند

.

شکل(1): مرکز سطحی زمین لرزه 85/12/16 دورود

شکل (2): لرزه نگاشتهای ثبت شده از زمین لرزه دورود (شبکه ملی باند پهن پژوهشگاه)

2- لرزه زمینساخت منطقه

استان لرستان به علت قرار داشتن بر روی استان لرزه زمینساخت زاگرس از نواحی لرزه خیز ایران می باشد. وقوع زمین‌لرزه‌های مخرب در سیمره، سایروان، دره سیلاخور، بروجرد و … در ادوار مختلف تاریخی بهترین گواه لرزه خیزی این منطقه می باشد. پژوهشگران متعددی صفحه ایران را به بخشهای مختلف زمینساختی تقسیم نموده اند و در اکثر این تقسیم بندیها استان لرستان در پهنه زاگرس قرار می گیرد. لرستان در واقع بخشی از رشته کوههای چین خورده- رانده شده زاگرس می‌باشد. براساس مطالعات بربریان (1995) زاگرس را می توان براساس داده‌های مورفوتکتونیکی، لرزه ای، ساختاری و رخساره‌های رسوبی به پنج واحد تقسیم کرد که هر بخش با گسله‌های ژرفی پی سنگ و به طور عام پنهان از یکدیگر جدا می‌شوند. وقوع زمین‌لرزه‌های زاگرس ناشی از کوتاه شدگی پی سنگ زاگرس در اثر تغییر عملکرد گسلهای عادی پی سنگ (با شیبی به سمت شمال خاور) به صورت گسلهای معکوس با شیب زیاد، درنظر گرفته می شود. در اکثر زمین‌لرزه‌های این ناحیه وجود یک گسلش رانده با مولفه امتدادلغز یا گسل امتداد لغز با مولفه شیب لغز معکوس قابل توجه می‌باشند.
درخصوص علت وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد در پهنه زاگرس می توان اشاره کرد که به علت قرارگرفتن پهنه ایران بین صفحه‌های عربی و اوراسیا از یکسو و حرکت صفحه عربی به سوی اوراسیا (با سرعت حدود 3/5 سانتیمتر در سال) از سوی دیگر، پهنه ایران به صورت مداوم دارای فرم دگرشکلی منحصر به فردی می باشد. مرز فلات ایران با صفحه عربی گسل اصلی تراستی زاگرس است. بخشی از دگرشکلهای ناشی از حرکت صفحه عربی و نیروهای فشارشی حاصل از این حرکت در پهنه زاگرس به صورت رخدادهای زمین‌لرزه نمایان می باشد و هر از چندگاهی زمین‌لرزه‌های مخربی در این پهنه رخ می‌دهند.

3- گسلهای فعال اصلی منطقه

به طور کلی روندهای ساختاری فعال و گسلهای لرزه زا در زاگرس امتداد شمال باختری-جنوب خاوری دارند و اصلی ترین این گسلها در محدوده استان لرستان (شکل 1) به شرح ذیل می‌باشند.

*

• گسل اصلی جوان زاگرس (MRF)
  گسل اصلی جوان زاگرس (MRF) به عنوان یک گسل امتدادلغز راستگرد جنبا و لرزه زا با روندی شمال باختری- جنوب خاوری در ادامه شمال باختری گسل معکوس اصلی زاگرس (Main Zagros Reverse Fault) شناسایی شده است. شواهد زمین شناسی دال بر جابجایی راستگرد به میزان 10 تا 60 کیلومتر توسط بخشهای دورود و نهاوند از گسل اصلی امروزی گزارش شده است(جکسون و همکاران، 1984). بنا به نظر بربریان جابجایی راستگرد حدود 197 کیلومتر در ناحیه نهاوند- دورود قابل مشاهده است. اگر لغزش در سطح این گسل از پلیوسن (5 میلیون سال پیش) شروع شده باشد، نرخ میانگین لغزش سالانه این گسل 40 میلی متر خواهد بود. قابل توجه است که بخشهایی از گسل اصلی جوان که سبب جابجایی راستگرد گسل معکوس اصلی زاگرس شده اند (بخشهای دورود، نهاوند، صحنه و دینور از MRF) فعالیتهای لرزه زایی بیشتری نسبت به سایر بخشهای این گسل (بخشهای سرتخت، مروارید، مریوان و پیرانشهر) نشان می‌دهند. سازوکار ژرفی زمین‌لرزه‌ها و توان لرزه زایی گسل اصلی جوان زاگرس از سایر زلزله‌های کمربند چین خورده-رانده زاگرس متفاوت است. این زمین‌لرزه‌ها واجد بزرگای بیشتری نسبت به سایر زمین‌لرزه‌های این کمربند بوده و یک سازوکار ژرفی گسلش امتدادلغز با مؤلفه معکوس را نشان می‌دهند. این گسل در تمامی درازای خود از دینور در شمال باختری، با رویداد زمین‌لرزه فارسینج ( 1336/9/22 هـ.ش با 6/7=Ms) تا دریاچه کهر در جنوب خاور با وقوع زمینلرزه سیلاخور ( 1287/11/3 با بزرگای 7/4=Ms ) و زمین‌لرزه‌های تاریخی منطقه گسیخته شده است.
• گسل معکوس اصلی زاگرس (MZRF)
  این گسل به عنوان یک مرز ساختاری با تغییرات اساسی در تاریخچه رسوبگذاری، جغرافیای گذشته و لرزه خیزی مطرح شده است. گسل معکوس اصلی زاگرس با امتدادی شمال باختری- جنوب خاوری از باختر ایران تا شمال ناحیه بندرعباس گسترش دارد. بنابر نظر بربریان 1995 هیچ گونه گواهی بر گسیختگی تاریخی یا قرارگیری پهنه‌های مهلرزه ایی زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای زیاد در طول این گسل وجود ندارد.
• گسل لرزه خیز دورود
  گسل دورود به عنوان بخشی از گسل اصلی امروزی زاگرس مسبب رویداد زمین‌لرزه ویرانگر سیلاخور 1287/11/3 هـ.ش با بزرگای 7/4=Ms بوده است. پرتگاه گسلی ایجاد شده در اثر رویداد زمین‌لرزه 1287/11/3 هـ.ش سیلاخور با جابجایی قائم سطح زمین به میزان 1 متر همراه بوده است. این گسل از نزدیکی ارجنک با روند W45N به درازای تقریبی 100 کیلومتر تا نزدیکی بروجرد قابل تعقیب است. رودخانه‌های متعددی براثر گسل دورود منطبق می‌باشند که از این جمله به رودهای «گهروماربورا» می توان اشاره نمود. دریاچه کهر به احتمال زیاد در اثر بسته شدن دره گهر توسط یک سنگ ریزش عظیم (قبل از سال 1268 هـ.ش) ضمن وقوع زلزله ایی مخرب و ویرانگر تشکیل شده است. این گسل در نزدیکی دریاچه گهر، مرز بین توالی سنگهای پالئوزوئیک و مزوزوئیک در شمال خاور را با سنگ آهکهای کرتاسه در جنوب باختر تشکیل می دهد. در شمال باختر شهر دورود، گسل دورود در مرز جنوبی دشت سیلاخور قرار دارد. اثر گسل دورود را با تعقیب چشمه‌های آبی که در دره سیلاخور مشاهده می‌شوند، می توان شناسایی نمود. باتوجه به اثر گسلی دورود به صورت خطی مستقیم در سطح زمین (از رشته کوهها در جنوب خاور تا نهشته‌های دره سیلاخور در شمال باختر) سطح گسل مذکور واجد شیبی قائم است. به طور خلاصه، پس از رویداد ویرانگر 1287/11/3 هـ.ش سیلاخور، جنبش و فعالیت مجدد گسل دورود با وقوع چهار زمین‌لرزه با بزرگای 5<M در سالهای 1337 هـ.ش ، 1342 هـ.ش ، 10 و 11 فروردین 1385 مشخص می شود.

4-پیشینه لرزه خیزی منطقه در 3 سال گذشته

بررسی لرزه خیزی گستره 200 کیلومتری محل زمین لرزه نشان می دهد که در حدود 528 رویداد لرزه ای در 3 سال گذشته رخ داده است (شکل 3). که بزرگترین آنها زمین لرزه 31 مارس 2006 میلادی درب آستانه سیلاخور با بزرگای 6/1=ML می باشد که باعث کشته شدن 62 نفر و تخریب فراوان در منطقه بین دورود و بروجرد شد. همچنین در شعاع 100 کیلومتری ناحیه دورود در این مدت 25 زمین لرزه با بزرگای بیش از 4 روی داده است (جدول 1).

جدول (1): زمین لرزه های گستره 100 کیلومتری ناحیه دورود با بزرگای بیشتر از 4

Date	Time (UTC)	Time (Local)	Lat.	Lon.	Depth	Magnitude		Ref.	Region
2004/03/19	19:27:38	22:57:38	32.8	48.9	33	Mb	4.6	IDC	North-West of Lali, Khoozestan Province
2004/03/21	05:04:38	09:34:38	32.7	49.1	33	Mb	4.3	IDC	North of Lali, Khoozestan Province
2004/11/22	04:01:27	07:31:27	33.36	47.99	14	ML	4.8	IIEES	South-West of Khorramabad, Lorestan Province
2004/11/27	16:12:01	19:42:01	33.37	48	15	ML	4.4	IIEES	South-West of Khorramabad, Lorestan Province
2005/01/13	08:14:29	11:44:29	33.41	48.42	14	ML	4	IIEES	Khorramabad, Lorestan Province
2005/01/13	11:00:30	14:30:30	33.41	48.42	14	ML	4.1	IIEES	Khorramabad, Lorestan Province
2005/05/03	07:21:11	11:51:11	33.86	48.81	14	ML	4.8	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
2005/05/03	07:24:27	11:54:27	33.85	48.87	14	ML	4	IIEES	East of Borujerd, Lorestan Province
2005/06/18	09:31:50	14:01:50	33.13	48.54	14	ML	4.5	IIEES	South-East of Khorramabad, Lorestan Province
2006/01/12	21:22:45	00:52:45	32.85	49.33	15	ML	4.3	IIEES	North-East of Lali, Khoozestan Province
2006/03/30	16:17:06	19:47:06	33.74	48.92	14	ML	4.5	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
2006/03/30	19:36:18	23:06:18	33.69	48.91	15	ML	5.1	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
2006/03/31	01:17:02	04:47:02	33.65	48.91	14	ML	6.1	IIEES	North-West of Dorud, Lorestan Province
2006/03/31	01:31:24	05:01:24	33.9	48.8	14	ML	4.9	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
2006/03/31	11:54:02	15:24:02	33.89	48.8	17	ML	5.2	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
2006/04/01	08:31:06	12:01:06	33.92	48.84	15	ML	4.1	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
2006/04/01	12:08:34	15:38:34	33.9	48.85	15	ML	4	IIEES	Borujerd, Lorestan Province
2006/04/02	01:59:04	05:29:04	33.76	48.91	15	ML	4	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
2006/04/02	19:25:59	22:55:59	33.78	48.88	14	ML	4.1	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
2006/04/06	15:36:34	19:06:34	34.01	48.56	14	ML	4.4	IIEES	North-West of Borujerd, Lorestan Province
2006/04/12	11:47:40	15:17:40	33.8	48.9	15	ML	4.6	IIEES	East of Borujerd, Lorestan Province
2006/04/19	23:13:40	02:43:40	33.76	48.91	14	ML	4.2	IIEES	South-East of Borujerd, Lorestan Province
2006/07/24	22:51:09	02:21:09	32.73	49.8	14	ML	4	IIEES	South-West of Fereydunshahr, EsfahanProvince
2006/08/11	19:30:36	23:00:36	34.24	48.75	14	ML	4.1	IIEES	Malayer, Hamedan Province
2007/01/19	05:47:14	09:17:14	32.97	48.75	27	ML	4.2	IIEES	South-West of Dorud, Lorestan Province

شکل (3): لرزه خیزی گستره 200 کیلومتری ناحیه دورود در 3 سال اخیر.(ستاره در شکل زمین لرزه بامداد 85/12/16 را نشان می‌دهد)