گزارش زمین‌لرزه 85/1/11 درب آستانه (سیلاخور)

/in /by

گزارش فوری زمین‌لرزه 11 فروردین 1385 درب آستانه (سیلاخور) ML=6.1

پژوهشکده زلزله شناسی، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله

1- معرفی رویداد

زمینلرزه 4:47 بامداد روز 85/1/11 در جنوب بروجرد با رخداد چندین پیشلرزه به ویژه زلزله‌های 19:47 85/1/10 با بزرگای ML=4.6 و ،ساعت 23:06 85/1/10 با بزرگای ML=5.1 و همچنین با پسلرزه ساعت 5:01 بامداد 85/1/11 با بزرگای ML=4.9 (شکل1) همراه بود. آخرین گزارشها از 66 کشته و حدود 1280 نفر مجروح و آسیب به سیصد و سی روستا در منطقه دشت درب آستانه (سیلاخور) ( از توابع بروجرد و دورود )حکایت دارد. وقوع این زمینلرزه در نزدیکی راستای گسل اصلی جوان زاگرس( قطعه گسل دورود) احتمال فعال شدن مجدد این گسل را در زلزله اخیر نشان می دهد (شکل2).
گزارش پژوهشکده زلزله شناسی در مورد زلزله‌های قبلی در 84/2/13 نشان می دهد که در همین محدوده زمینلرزه‌های متعددی با بزرگای متوسط که بزرگترین آنها با بزرگای ML=4.9 در 84/2/13 رخ داد- موجب یک کشته و ایجاد هراس مردم منطقه گردید. کانون زمینلرزه 85/1/11 در بخش جنوب، جنوب شرقی کانون زمینلرزه 84/2/13 و با بزرگای بیشتر نمایانگر همچنان فعال بودن پهنه گسله مذبور در منطقه زلزله منطقه زلزله زده است.
وقوع هشت زمین‌لرزه در تاریخهای 11 الی 13 اردیبهشت 1384 در منطقه بروجرد، رخداد 17 زمین‌لرزه متوالی با بزرگای 4-2/5=ML در فاصله زمانی 1 الی 7 آذر 1383 در منطقه پلدختر و موارد مشابه دیگر همگی دلالت بر فعالیت بالای لرزه ای این بخش از پوسته ایرانزمین دارند.
با توجه به افزایش فعالیت لرزه خیزی در منطقه، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله یک تیم کارشناسی به منظور شناسائی اولیه منطقه زلزله زده و نصب و راه اندازی یک شبکه لرزه نگاری موقت با توانمندی 6 ایستگاه لرزه نگاری در روز 85/1/11 به منطقه اعزام نمود. تا کنون بیش از 60 پس لرزه در منطقه روی داده است که توسط شبکه باند پهن پژوهشگاه به طور دقیق ثبت شده اند(شکل 2).

Silakhor_Pic1
شکل-1: نگاشت زمینلرزه درب آستانه (سیلاخور) 85/1/11 و پسلرزه آن ثبت شده در شبکه باند پهن پژوهشگاه (INSN)

2- گسلهای فعال اصلی منطقه

به طور کلی روندهای ساختاری فعال و گسلهای لرزه زا در زاگرس امتداد شمال باختری-جنوب خاوری دارند و اصلی ترین این گسلها در محدوده استان لرستان (شکل 3) به شرح ذیل می باشند.

Silakhor_Pic2

شکل(2) نقشه پهنه رومرکز مهلرزه ای زلزله 85/1/11 درب آستانه (سیلاخور) ML=6.1 و پیش لرزه‌ها و پس لرزه‌های آن(دوایر سبز پیش لرزه‌ها و دوایر قرمز پس لرزه‌ها می باشند.)

Silakhor_Pic3

شکل(3) نقشه گسلهای اصلی و زمین‌لرزه‌های قبلی در استان لرستان.

  • گسل اصلی جوان زاگرس (MRF)
    گسل اصلی جوان زاگرس (MRF) به عنوان یک گسل امتدادلغز راستگرد جنبا و لرزه زا با روندی شمال باختری- جنوب خاوری در ادامه شمال باختری گسل معکوس اصلی زاگرس (Main Zagros Reverse Fault) شناسایی شده است. شواهد زمین شناسی دال بر جابجایی راستگرد به میزان 10 تا 60 کیلومتر توسط بخشهای دورود و نهاوند از گسل اصلی امروزی گزارش شده است(جکسون و همکاران، 1984). بنا به نظر بربریان جابجایی راستگرد حدود 197 کیلومتر در ناحیه نهاوند- دورود قابل مشاهده است. اگر لغزش در سطح این گسل از پلیوسن (5 میلیون سال پیش) شروع شده باشد، نرخ میانگین لغزش سالانه این گسل 40 میلی متر خواهد بود. قابل توجه است که بخشهایی از گسل اصلی جوان که سبب جابجایی راستگرد گسل معکوس اصلی زاگرس شده اند (بخشهای دورود، نهاوند، صحنه و دینور از MRF) فعالیتهای لرزه زایی بیشتری نسبت به سایر بخشهای این گسل (بخشهای سرتخت، مروارید، مریوان و پیرانشهر) نشان می دهند.
    سازوکار ژرفی زمین‌لرزه‌ها و توان لرزه زایی گسل اصلی جوان زاگرس از سایر زلزله‌های کمربند چین خورده-رانده زاگرس متفاوت است. این زمین‌لرزه‌ها واجد بزرگای بیشتری نسبت به سایر زمین‌لرزه‌های این کمربند بوده و یک سازوکار ژرفی گسلش امتدادلغز با مؤلفه معکوس را نشان می دهند. این گسل در تمامی درازای خود از دینور در شمال باختری، با رویداد زمین‌لرزه فارسینج ( 1336/9/22 هـ.ش با 6/7=Ms) تا دریاچه کهر در جنوب خاور با وقوع زمینلرزه درب آستانه (سیلاخور) ( 1287/11/3 با بزرگای 7/4=Ms ) و زمین‌لرزه‌های تاریخی منطقه گسیخته شده است.
  • گسل معکوس اصلی زاگرس (MZRF)
    این گسل به عنوان یک مرز ساختاری با تغییرات اساسی در تاریخچه رسوبگذاری، جغرافیای گذشته و لرزه خیزی مطرح شده است. گسل معکوس اصلی زاگرس با امتدادی شمال باختری- جنوب خاوری از باختر ایران تا شمال ناحیه بندرعباس گسترش دارد. بنابر نظر بربریان 1995 هیچ گونه گواهی بر گسیختگی تاریخی یا قرارگیری پهنه‌های مهلرزه ایی زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای زیاد در طول این گسل وجود ندارد.
  • گسل لرزه خیز دورود
    گسل دورود به عنوان بخشی از گسل اصلی امروزی زاگرس مسبب رویداد زمین‌لرزه ویرانگر سیلاخور 1287/11/3 هـ.ش با بزرگای 7/4=Ms بوده است. پرتگاه گسلی ایجاد شده در اثر رویداد زمین‌لرزه 1287/11/3 هـ.ش سیلاخور با جابجایی قائم سطح زمین به میزان 1 متر همراه بوده است. این گسل از نزدیکی ارجنک با روند W45N به درازای تقریبی 100 کیلومتر تا نزدیکی بروجرد قابل تعقیب است. رودخانه‌های متعددی براثر گسل دورود منطبق می باشند که از این جمله به رودهای «گهروماربورا» می توان اشاره نمود. دریاچه کهر به احتمال زیاد در اثر بسته شدن دره گهر توسط یک سنگ ریزش عظیم (قبل از سال 1268 هـ.ش) ضمن وقوع زلزله ایی مخرب و ویرانگر تشکیل شده است. این گسل در نزدیکی دریاچه گهر، مرز بین توالی سنگهای پالئوزوئیک و مزوزوئیک در شمال خاور را با سنگ آهکهای کرتاسه در جنوب باختر تشکیل می دهد. در شمال باختر شهر دورود، گسل دورود در مرز جنوبی دشت سیلاخور قرار دارد. اثر گسل دورود را با تعقیب چشمه‌های آبی که در دره سیلاخور مشاهده می شوند، می توان شناسایی نمود. باتوجه به اثر گسلی دورود به صورت خطی مستقیم در سطح زمین (از رشته کوهها در جنوب خاور تا نهشته‌های دره سیلاخور در شمال باختر) سطح گسل مذکور واجد شیبی قائم است. به طور خلاصه، پس از رویداد ویرانگر 1287/11/3 هـ.ش سیلاخور، جنبش و فعالیت مجدد گسل دورود با وقوع دو زمین‌لرزه با بزرگای 5<M در سالهای 1337 هـ.ش و 1342 هـ.ش مشخص می شود.
  • گسل عادی قلعه حاتم
    گسل لرزه زای دورود در نزدیکی بروجرد به گسل تقریباً شمالی-جنوبی قلعه حاتم ختم می شود. گسل قلعه حاتم، گسل نهاوند را از دورود جدا می کند.گسل قلعه حاتم باعث افتادگی بلوک خاوری این گسل به میزان 10 متر شده است. از نظر مفاهیم ریخت شناختی، دره درب آستانه (سیلاخور) در شمال باختر به گسل قلعه حاتم محدود می شود. همانطوری که در بخش معرفی رویداد در این گزارش اشاره گردید، به نظر می رسد که فعالیت این گسل باعث رویداد زمین‌لرزه 1384/02/13طبریجان بروجرد گردیده است.
  • گسل کواترنری نهاوند
    گسل نهاوند با طولی حدود 55 کیلومتر از باختر بروجرد (در جنوب خاور) تا شمال باختر نهاوند با روند  N40W قابل شناسایی است. این گسل به موازات گسل لرزه خیزی دورود با جابجایی اثر آن به میزان 3 کیلومتر به سمت شمال خاور قابل مشاهده می باشد. گسل نهاوند از بخشهای کوتاه و متعددی تشکیل گردیده است.

3- لرزه خیزی منطقه

منطقه زاگرس از مهمترین مناطق زلزله خیز ایران می باشد و رویدادهای مکرر زمین‌لرزه در تاریخ به این منطقه نسبت داده شده است(شکل 2). در جدول 1 فهرست زمین‌لرزه‌های دستگاهی محدوده استان لرستان نشان داده شده است .
در ادامه این گزارش به زمین‌لرزه‌های مهم پیشین در این بخش اشاره می کنیم.

جدول(1) زمین‌لرزه‌های دستگاهی رویداده در استان لرستان(برگرفته از وب سایت پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی )

Date Time(UTC) Lat. Lon. Depth mb MS ML Reference
1/23/1909 2:48:00 33 50 7.4 BS
3/21/1922 16:56:12 33 50 5.5 ISS
11/15/1927 17:39:12 33.5 48 4.7 ISS
7/15/1929 7:44:07 33.7 49.4 6.5 ISS
10/27/1929 16:42:57 33.5 48 5 ISS
1/22/1932 0:48:56 33.5 48 5 ISS
2/24/1936 16:29:31 33.5 48 5 ISS
11/4/1939 10:48:20 33.5 48.5 6 BOM
8/28/1941 0:18:35 33.4 47.3 4.7 ISS
3/12/1945 1:38:56 33.4 47.3 4.7 ISS
12/4/1955 14:02:05 33.5 48.7 5.2 ISS
8/14/1958 11:58:39 34.15 47.74 5.7 ISS
9/3/1958 1:34:06 34 47 5 USCGS
3/2/1959 11:54:17 33.12 49.46 5.2 ISS
4/2/1960 23:33:08 34.2 48.19 4.5 ISS
6/2/1960 12:42:38 33.05 48.78 5.2 ISS
10/3/1961 9:34:52 34.3 47.9 59 4.8 USCGS
10/28/1961 10:46:43 33.33 48.74 59 5 ISS
11/9/1962 1:44:25 33.53 47.16 56 5.2 ISS
6/30/1963 7:41:07 33.2 49.2 38 5.1 USCGS
11/26/1964 4:49:01 32.94 49.09 99 4.5 ISC
9/8/1965 5:35:44 32.9 48.4 50 4.7 USCGS
12/18/1967 22:49:28 33.46 46.95 49 4.6 ISC
5/22/1968 18:36:07 33.16 49.25 51 4.6 ISC
10/31/1969 8:53:26 33.2 47.9 51 5 USCGS
6/7/1970 17:48:33 33 49.4 50 4.7 USCGS
1/6/1973 20:01:51 33.1 48.33 70 4.6 ISC
11/5/1973 5:36:06 32.96 49.53 54 4.5 ISC
1/7/1974 15:24:38 33.3 47.9 32 5 USERL
1/7/1974 15:29:33 33.3 47.9 36 4.8 USERL
11/27/1974 7:39:15 33.2 46.9 31 4.9 USERL
12/27/1974 23:03:28 33.2 46.97 49 4.7 ISC
9/1/1975 23:15:52 33.32 49.1 16 4.9 USERL
11/7/1976 11:39:37 33.23 47.96 51 5.5 USERL
11/15/1976 8:36:43 33.25 47.93 49 5.4 USERL
1/4/1977 16:09:58 33.094 47.923 45 5.1 USCGS
1/18/1977 8:48:54 33.157 47.997 48 5.2 USCGS
5/11/1977 23:46:16 33.225 48.001 33 4.8 USCGS
3/3/1978 2:42:47 32.916 49.584 33 4.8 USCGS
6/22/1978 19:06:02 33.022 48.047 33 4.7 4.2 USCGS
7/24/1978 15:59:51 33.083 48.732 55 4.7 3.6 USCGS
3/31/1980 9:50:10 33.497 48.314 33 4.6 USCGS
11/17/1981 10:45:44 33.202 47.708 33 4.5 USCGS
12/24/1981 22:00:51 33.143 49.735 33 4.7 4 USCGS
9/1/1982 7:52:27 33.668 48.9 33 4.9 3.5 USCGS
3/12/1985 19:06:37 33.366 49.463 33 4.5 USCGS
11/23/1985 19:31:58 33.508 48.789 44 4.8 USCGS
9/9/1987 23:29:30 33.71 47.125 68 4.7 USCGS
2/19/1988 4:52:23 33.658 46.901 88 4.6 USCGS
10/10/1989 14:57:42 33.458 48.681 33 4.5 USCGS
1/16/1990 14:18:09 33.218 46.776 12 4.7 USCGS
5/24/1990 15:12:17 32.944 46.801 59 4.9 USCGS
8/4/1990 3:48:35 32.97 47.793 71 4.5 USCGS
6/19/1991 23:17:12 33.703 47.037 10 4.6 USCGS
7/7/1991 17:26:15 33.427 48.314 64 4.5 USCGS
12/14/1991 14:30:43 33.231 47.607 23 4.9 USCGS
3/7/1994 10:54:57 33.146 48.033 26 4.8 4.2 USGS
3/25/1995 11:56:47 33.83 47.9 33 4.6 USGS
4/10/1997 4:43:02 33.28 47.71 33 4.6 USGS
5/26/1997 1:49:34 32.94 47.03 33 4.7 USGS
6/2/1997 3:54:42 33.96 48.29 27 4.7 USGS
11/18/1997 6:56:57 33.05 48.08 33 4.6 USGS
10/4/1998 0:42:51 33.22 47.15 33 5.3 4.9 USGS
10/5/1998 2:52:13 33.34 47.33 33 5.2 4.9 USGS
8/1/1999 19:22:52 33.85 48.39 33 4.6 USGS
12/25/1999 3:39:29 33.33 47.1 33 4.7 USGS
8/5/2001 11:58:45 33 47.57 33 4.5 NEIC
2/19/2002 15:41:06 33.24 47.26 33 4.6 NEIC
10/25/2002 21:48:05 33.04 48.9 33 4.6 NEIC
11/21/2004 21:37:22 33.26 47.93 18 4.6 IIEES
11/21/2004 21:45:34 33.38 47.85 13 4.8 IIEES
11/22/2004 4:34:47 33.36 47.99 14 4.8 IIEES
5/3/2005 7:54:32 33.88 48.85 14 4.9 IIEES

  • زمین لغزه کهن سیمره (11000 سال پیش)

    زمین لغزه سیمره در زاگرس با حجمی از واریزه ها به میزان 20000 متر معکب یکی از بزرگترین زمین لغزه‌های گزارش شده در نیمکره خاوری کره زمین بوده که احتمالاً در اثر وقوع یک زمین‌لرزه عظیم تشکیل شده است.در بیش از 000 10 سال پیش، لغزش قطعه ای از سنگ آهکهای آسماری (ترشیاری) به طول 15 کیلومتر و ضخامت 300 متر از دامنه شمالی تاقدیس کبیرکوه در رشته کوههای زاگرس باعث تخریب و ویرانی دو روستا و یک پل گردیده است. این قطعه حدود 20 کیلومتر از محل اولیه خود به سمت جنوب لغزیده است. رویداد این زمین لغزش با تشکیل دریاچه‌هایی همراه بوده که رسوبات آنها در شمال باختر این زمین لغزه (باختر روستای میرآباد) مشاهده می شود. بنابر سن سنجی رسوبات قاعده این دریاچه‌های قدیمی به روش رادیو کربن، سن تشکیل آنها 120±370، 10 سال قبل تعیین شده است.
    زمین لغزه سیمره به احتمال زیاد در اثر فعالیت گسل جنبای کبیرکوه به صورت یک گسل معکوس لرزه زا که در یال جنوب باختری این تاقدیس قرار دارد، تشکیل شده است. لازم به تذکر است که دره شهر (باختر زمین لغزه سیمره) به واسطه رخداد زمین‌لرزه 251/4/2 هـ.ش سیمره با بزرگای 6/8=Ms ویران شده است.

  • تشکیل دریاچه گهر- زمین لغزه کهن اشتران کوه
    دریاچه گهر (29 کیلومتری جنوب خاور دورود) به احتمال زیاد در اثر وقوع یک زمین‌لرزه به بزرگای زیاد بوجود آمده است. درواقع، این دریاچه به واسطه بسته شدن دره توسط یک سنگ ریزش عظیم تشکیل گردیده است. دریاچه کوهستانی گهر که بر روی گسل اصلی امروزی زاگرس (بخش دورود) قرار دارد، بر پهنه رومرکزی زمین‌لرزه فاجعه بار دره درب آستانه (سیلاخور) 1287/11/3 هـ.ش با بزرگای 7/4=Ms منطبق است. بنابراین این دریاچه احتمالاً در اثر جنبش گسل دورود و رویداد یک زمین لغزش-سنگ ریزش تشکیل گردیده است.
  • زمین‌لرزه 2 تیر 251 هـ.ش سیمره (872/6/22 م.)
    در 251/4/2 هـ. ش زمین‌لرزه ای به دنبال پیش لرزه‌های آسیب رسانش که در روز پیش روی داده بود، منطقه سیمره را ویران کرد. باروی شهر سیمره فرو ریخت و حدود 20000 تن کشته شدند. این زمین‌لرزه احتمالاً به شهر سایروان نیز آسیب رسانده است. زلزله سیمره به احتمال زیاد در عراق، واسط و بصره حس شده و نیز مسبب زمین لغزه‌های بزرگی در دره سیمره بوده است.
  • زمین‌لرزه 3 بهمن 1287 هـ.ش درب آستانه (سیلاخور) (1909/1/23 م.)
    زلزله فاجعه باری در بامداد 1287/11/3 هـ. ش دره درب آستانه (سیلاخور)، (جنوب خاور بروجرد) را در هم کوبید. آسیب ها نه تنها در دره پرجمعیت درب آستانه (سیلاخور) بلکه فراتر به سوی جنوب خاور، در آبادی های کوهستانی تا ارجنک نیز سنگین بود. به طور کلی، 128 روستا آسیب دید که از بین آنها 64 آبادی به کلی ویران شد و شمار کشته شدگان در آنها بین 6000 تا 8000 نفر برآورد شده است. این زمین‌لرزه با گسلشی به طول 45 کیلومتر از نزدیکی کلنگاله تا جنوب سراوند همراه بوده است. بنابر شواهد صحرایی و اطلاعات محلی میانگین جابجایی قائم سطح زمین در اثر این گسلش بین یک تا دو متر بوده و بخش شمال خاوری گسل پائین افتاده است. هیچ گونه شاهدی از جنبش راستالغز این گسل در دست نیست.
    زمین‌لرزه درب آستانه (سیلاخور) در بروجرد، کرمانشاه و همدان به گونه ای نیرومند احساس شده تا خرپوت در ترکیه، گرجستان و عراق نیر دریافت شده است. تمرکز پس لرزه‌های نیرومند این زلزله بیشتر در بخش های جنوب خاوری و شمال باختری ناحیه کلان لرزه ای این زمین‌لرزه روی داده و باعث افزایش میزان آسیب های پدید آمده در اثر لرزه اصلی شده است.

4- خسارتهای وارده

بر اساس گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) – ساعت 7:00 بامداد ، رییس ستاد حوادث غیرمترقبه استان لرستان گفت: بر اثر بروز زلزله‌های نسبتا شدید دیشب و امروز در این استان یازده نفر كشته و ‪ ۱۸۲‬نفر نیز زخمی شده‌اند.
“علی بارانی” روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: ‪ ۱۶۰‬نفر از مجروحان این حادثه در بیمارستان شهید چمران بروجرد بستری شده‌اند.
وی عمق خسارات مالی در مناطق زلزله زده دورود و بروجرد را بسیار سنگین اعلام كرد و اظهار داشت: كل روستاهی دشت سیلاخور حد فاصل دورود و بروجرد محل وقوع این زلزله، بین ‪ ۳۰‬تا صددرصد تخریب شده است.
وی كمبود آمبولانس را از نیازهای ضروری منطقه حادثه دیده ذكر كرد و از استانهی هم جوار خواست بیمارستانهای تابعه خود را به منظور امداد رسانی به مجروحان به حالت آماده باش درآورند.
بارانی افزود: تلاش امدادگران برای كمك به مجروحان و آسیب دیدگان بطور جدی ادامه دارد.
وی همچنین اعلام كرد: به جنوب شهر بروجرد نیز بر اثر وقوع این زلزله‌ها خسارت بالایی وارد شده است.

مجموعه عکس

گزارش های مراکز ملی و بین‌المللی :

مراجع

  • حسامی،خالد.، جمالی ،فرشاد.،طبسی ، هادی.، 1382؛
    « نقشه گسل های فعال ایران »، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، مقیاس 1:2500000.
  • حیدری، مهدی، شاه پسند زاده ، مجید،1374؛
    « بررسی مقدماتی لرزه خیزی، لرزه زمینساخت و خطر زمینلرزه – گسلش در پهنه استان لرستان» ، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله.
  • مسعود تقابنی ، آرش اسلامی، 1384 ، گزارش زمین‌لرزه 13 اردیبهشت1384 طبریجان( بروجرد)، وب سایت پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله.