گزارش نصب شبکه موقت لرزه نگاری در منطقه زلزله زده آوج توسط پژوهشکده زلزله شناسی
مقدمه: زمینلرزه ای با بزرگی (6/5= Mw) صبحگاه اول تیر ماه 1381 منطقه آوج از توابع شهرستان بوئین زهرا را به لرزه درآورد. این زمینلرزه و پسلرزه‌های آن 7 روستای (چنگوره، آبدره، حسن آباد، نقاش، نیارج، خنداب و کرتل) منطقه را به طور صددرصد تخریب نمود و به بیش از 80 روستای دیگر به میزان 50% تا 90% آسیب وارد آورد. در اثر این زمینلرزه شهر آوج که متأسفانه برروی آبرفتهای جوان کواترنر با گسله‌های توانمند بنا شده بود بیش از 50% تخریب شد (عکس). کم عمق بودن کانون زلزله و قدرت بالای آن باعث شد تا منطقه وسیعی از استانهای قزوین، زنجان و همدان در اثر این زمینلرزه متحمل آسیبهای فراوانی گردد.
پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در راستای شناسایی توانمندی گسلهای فعال منطقه، نحوه توزیع و روند مهاجرت پسلرزه‌ها، مکانیسم گسل فعال مسبب زمینلرزه اصلی و سایر فرایندهای زلزله شناختی، اقدام به نصب یک شبکه لرزه نگاری موقت به مدت سه هفته با توانمندی 20 ایستگاه تک مولفه ای (TAD) و 6 ایستگاه سه مولفه ای (Reftek) به منظور ثبت پسلرزه‌ها از دوم تیر ماه 1381 نمود (نقشه 1). شبکه لرزه نگاری موقت نصب شده در منطقه زلزله زده آموج در طی سه هفته بیش از 5 هزار پسلرزه با بزرگی هایی در محدوده 0/5 تا 4/8 در مقیاس محلی ریشتر را ثبت نموده است. مطالعات تخصصی برروی پسلرزه‌های ثبت شده در حال انجام است.
طراحی و نصب شبکه موقت لرزه نگاری: در تاریخ دوم تیر ماه 1381 یک اکیپ عملیاتی با تجهیزات کامل لرزه نگاری به منطقه زلزله زده آوج اعزام گردید. اکیپ عملیاتی متشکل از کارشناسان ارشد زلزله شناسی دستگاهی و ژئوتکنیک لرزه ای پس از بازدیدهای اولیه از منطقه و بررسی میزان خرابی ها در اثر زمینلرزه اصلی اقدام به طراحی یک شبکه موقت لرزه نگاری برای ثبت پسلرزه‌ها نمودند. پس از طراحی شبکه، عملیات نصب ایستگاهها شروع گردید که این عملیات سه روز طول کشید. پس از تخلیه اطلاعات پسلرزه‌های ثبت شده در ایستگاههای لرزه نگاری و بررسی های اولیه از فراوانی وقوع پسلرزه‌ها در هر ایستگاه، اقدام به تصحیح و تکمیل آرایش ایستگاهها در شبکه موقت لرزه نگاری گردید (جدول 1 و نقشه 1). محل ایستگاههای لرزه نگاری حتی الامکان برروی سنگ بستر (Bed Rock) انتخاب شده است هر چند به خاطر تأمین امنیت تجهیزات لرزه نگاری محل ایستگاهها نزدیک به روستاهای منطقه در نظر گرفته شده است.
بررسی موقعیت ایستگاههای لرزه نگاری: شبکه لرزه نگاری موقت منطقه آوج متشکل از 26 ایستگاه لرزه نگاری می باشد. مختصات جغرافیایی ایستگاهها، کد ایستگاه و نام نزدیکترین روستا یا شهر به ایستگاه در جدول (1) خلاصه شده است. به منظور آشنایی با موقعیت ایستگاه خلاصه ای از مشاهدات ژئومرفولوژی، زمین شناختی و زمینلرزه شناختی هر ایستگاه ارائه شده است. (توضیحات بیشتر) به عنوان نمونه نمونه لرزه نگاشتهای یکی از پس لرزه‌های ثبت شده در هفت ایستگاه لرزه نگاری موقت پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه در شکل1 نشان داده شده است. این پسلرزه‌ها با بزرگی (ML=4.8) در مقیاس محلی ریشتر در تاریخ 1381/4/18 در ساعت 17:58:56 به وقت محلی در نقطه ای به مختصات 35/4510 عرض شمالی و 48/5644 طول شرقی و در عمق حدود 14 کیلومتری از سطح زمین در منطقه زلزله زده بوقوع پیوسته است (نقشه 2).
تقدیر و تشکر
بدینوسیله از جناب آقای دکتر مختاری ریاست محترم پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه به منظور فراهم نمودن زمینه استفاده از تجهیزات لرزه نگاری و راهنمایی های ارزنده در طراحی و هدایت امور شبکه موقت لرزه نگاری تقدیر و تشکر می شود. از آقای دکتر تاتار به لحاظ راهنمایی های نرم افزاری بازدید از منطقه و هماهنگی در اعزام اکیپ عملیاتی و از مشاوره آقای مهندس حق شناس در نصب و تعیین محل برخی ایستگاهها تشکر می شود. از آقایان مهندس فاتحی و قاسمی به خاطر همکاری صمیمانه در برداشت داده‌ها و تخلیه اطلاعات تجهیزات شبکه لرزه نگاری طی مدت دو هفته تقدیر و تشکر می گردد. آقایان مسعودی و ذوالفقاری که با حوصله و پشتکار قابل تحسین مدت سه هفته به طور پیوسته مسئولیت رانندگی اکیپهای عملیاتی را بعهده داشتند تشکر می شود. از آقایان مهندس حیدری، فرهبد و آساتوریانس به لحاظ کمک در تهیه برخی از نقشه‌ها و شکلهای گزارش تشکر می شود. از سرکار خانمها اله‌یارخانی و حسن‌زاده که امور طراحی، تنظیم و صفحه‌آریی گزارش را به عهده داشتند و از سرکار خانمها پناهان و صفایی که تایپ گزارش را متقبل شده اند، صمیمانه تشکر می شود.
با احترام و تشکر مجدد
جوان
| Station Code | Latitude. N | Longitude. E | Elevation | Comments |
| ABGR | 35.7604 | 49.2827 | 1645 | Abgarm |
| TABL | 35.8172 | 49.0843 | 1631 | Tableshkin |
| ABDR | 35.7902 | 49.0147 | 1846 | Abdarreh |
| BESH | 35.713 | 49.2188 | 1753 | Beheshtian |
| BIAB | 35.6971 | 49.1361 | 1970 | Biab |
| SOLT | 35.5287 | 49.1733 | 1392 | Soltanbolagh |
| BERJ | 35.6038 | 48.9347 | 2257 | Jirbanloo |
| CHOP | 35.6621 | 48.8396 | 2205 | Chopoghloo |
| AZNA | 35.7604 | 48.8679 | 2311 | Aznab |
| MASH | 35.7871 | 48.9201 | 1977 | Mashhad |
| BIGL | 35.8298 | 49.1924 | 1887 | Biglar |
| AGCH | 35.4838 | 49.1045 | 2081 | Aghchai |
| HALD | 35.6383 | 49.3141 | 1974 | Haledar |
| AZON | 35.8785 | 48.8203 | 1847 | Azonbar |
| YING | 35.9222 | 49.0473 | 1969 | Yingkand |
| STAL | 35.4612 | 49.4941 | 2223 | Stalaj |
| TOZL | 35.6416 | 48.6204 | 1946 | Tozloo |
| DASH | 35.8017 | 48.6961 | 1950 | Dashtapeh |
| KOND | 35.7028 | 48.9799 | 2199 | Khondab |
| DAST | 35.9035 | 48.9144 | - | Dashtak |
| KAMI | 35.7414 | 48.9377 | - | Kamishkan |
| SAID | 35.7536 | 49.0813 | - | Saidabad |
| TORK | 35.4950 | 48.9571 | - | Torktapeh |
| NAGH | 35.6563 | 49.1107 | 2050 | Naghash |
| AVAJ | 35.5760 | 49.2221 | 1341 | Avaj |
نقشه 1- موقعیت ایستگاههای لرزه نگاری در شبکه موقت نصب شده در منطقه زلزله زده آوج
نقشه 2- موقعیت پسلرزه (1381/4/18) ثبت شده در شبکه موقت لرزه نگاری پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه محل پسلرزه با علامت دایره (قرمز رنگ) و ایستگاههایی که پسلرزه را ثبت نموده اند با رنگ سبز (علامت مثلث) و سایر ایستگاههای شبکه با رنگ مشکی مشخص شده اند.
شکل 2: سازوکار کانونی پسلرزه 81/4/16 که در نقطه ای به مختصات 35/741 عرض شمالی و 48/942 طول شرقی با بزرگی 3/2 در مقیاس محلی ریشتر در منطقه زلزله زده آوج بوقوع پیوسته است.